🌎 Աշխարհագրություն 🌎

1. Հայաստանի տնտեսության ﬔջ ի՞նչ տեղ է գրավել ﬔքենաշինությունը:
   Մինչխորհրդային Հայաստանում մեքենաշինության ճյուղն ըստ էության բացակայում էր: Խորհրդային տարիներին այն դարձավ արդյունաբերության առաջատար եւ ամենաարագ զարգացող ճյուղը:
2. Բնութագրե՛ք և գնահատե՛ք ﬔր երկրում ﬔքենաշինության զարգացման
   պայմանները:
   Գաղտնիքն» այն է, որ մյուսնպաստավոր պայմանները շատ ավելի զորեղ գտնվեցին: Դրանք էին. Առաջին արագ աճող աշխատանքային ռեսուրսները, որոնք աչքի էին ընկնում համեմատաբար բարձր կրթական մակարդակով: Իսկ դա հեշտացնում էր մեքենաշինությանը ինժեներատեխնիկական ու որակյալ բանվորական կադրերով ապահովելը:
   Երկրորդ հանրապետությունում թողարկվում էին գրեթե բոլոր հիմնական նյութերը, որոնք անհրաժեշտ են մեքենաներ արտադրելու համար պղինձ ու ալյումին, էլեկտրալարեր, պլաստմասսա, ապակյա թելեր ու այլ մեկուսիչ նյութեր, տեխնիկական բյուրեղաքարեր, լաքեր, ներկեր և այլն:
   Երրորդ` մեքենաշինական արտադրանքի նկատմամբ մեծ պահանջարկ էր ներկայացնում ոչ միայն տեղական, այլեւ նախկին ԽՍՀՄ տարբեր հանրապետությունների եւ արտասահմանյան բազմաթիվ երկրների տնտեսությունը:
   Այս պայմաններն էլ հենց որոշել են մեր երկրի մեքենաշինական համալիրի արտադրական դիմագիծը եւ ճյուղային կառուցվածքի գլխավոր առանձնահատկությունները:
3. Թվարկե՛ք ՀՀ ﬔքենաշինության գլխավոր ճյուղերը և արտադրությունները:
   մեքենաշինության ցրված տեղաբաշխման ընդհանուր պատկերում առանձնանում է Երևանը, որն ունի գրեթե բոլոր այն ճյուղերն ու ենթաճյուղերը, որոնք առկա են ընդհանրապես ամբողջ հանրապետությունում: Մյուս խոշոր, բազմաճյուղ կենտրոններն են` Գյումրին, Վանաձորը, Հրազդանը, Աբովյանը, Չարենցավանը:

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

• Գնահատե՛ք ﬔտալուրգիական համալիրի դերը և տեղը ՀՀ տնտեսության ﬔջ:
  Մետալուրգիան Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերթյան հնագույն և առաջատար ճյուղերից է: Հին Հայաստանը հարակից երկրների հետ ﬕասին եղել է ﬔտաղաձուլական համաշխարհային կենտրոն ներից ﬔկը:
• Ի՞նչ ենթաճյուղերից է բաղկացած ՀՀ ﬔտալուրգիական արդյունաբերությունը:
  Պղնձի, ոսկու, մոլբիդների և բազմամետաղների ճուղերից
• Բնութագրե՛ք և գնահատե՛ք ՀՀ ﬔտալուրգիական արդյունաբերության զարգացման բնական և տնտեսական նախադրյալները:
  Խորհրդային տարիներին զարգացած էր պղնձաձուլությունը։ Կապանի և Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանները աշխատում էին տեղական հումքով։ Պղնձի ձուլման ընթացքում անջատվում էր մեծ քանակությամբ ծծումբ, արծաթ, ոսկի։ Սակայն քանի որ պղնձաձուլական գործարանները աղտոտում են միջավայրը, դրանք փակվեցին, որովհետև խնդիր էր Դեբեդի հովտի բնական միջավայրը պահելը։
• Հաﬔմատե՛ք տեղական հումքն օգտագործող ենթաճյուղերի (պղինձ, մոլիբդեն, ոսկի, բազմաﬔտաղներ) տեխնոլոգիական շղթաները:
  

Մետալուրգիայի մյուս խոշոր ենթաչյուղը մոլիբդենի արդյունաբերությունն է։ Նախկինում հանքանյութը արտահանվում էր, իսկ այժմ Երևանի մաքուր երկաթի գործարանում մշակում են մի ամսը և ծրագրում են այն ընդլայնել։

Քանի որ ՀՀ-ում հանքավայրերը համալիրային են, գլխավոր մետաղին զուգահեռ, արտադրվում են նար ոսկի, արծաէ, սելեն, թելուր։ Ախթալայի ֆաբրիկան պղնձից բացի արտադրում է ցինկ։

Ոսկու արդյունաբերության մեջ առավել մեծ նշանակություն ունեն Սոթքի և Մեղրաձորի հանքերը, որտեղից ստացվեղ հումքը վերամշակվում է Արարատի ոսկու կորզման ֆաբրիկայում։

• Ուրվագծային քարտեզի վրա նշե՜լ գունավոր ﬔտալուրգիայի կենտրոնները և նշե՛ք դրանց մեջ առկա ենթաճյուղերը:
  

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

Ջրագրական ցանց

Շիրակի մարզրով հոսում է Ախուրյան գետը որը սկիզբ է առնում առփի լճից, Լոռու մառզով հոսում է Դեբետ գետը թամբատ վտակներով, Տավուշի մարզով հոսում է Աղստև գետը որ վտակներն են ոսկեբար գետիկ և տավուշ, Արագածոտնի մարզով հոսում է Քասախ գետը որի վտակներն են Անբերթ և Գեղարոթ, Գեղարքունիկի մարզով հոսում է Հրազդան գետը որ սկիզբ է առնում Սևանաչլից, Սևանալչի մեջ թափվում է 28 գետ, Արմավիրի մարզի տարծքով հոսում է Մեծամոր գետը, Արատի մարզով հոսում է վեդի և արարատ գետերը։ Վայոց ձորի մարոզով հոսում է Արփա գետը, Սյունիքի մարզով հոսում է Ողջի և Որոտան գետերը։ ՀՀ ամենա ջրարատ գետը դա Դեբետ գետն է, ՀՀ ամենա երկար գետը Հրազդան գետն է, Հայկ․ Լեռ ամենա երկար գետը արաքս գետն է որը նաև անցունմ է ՀՀ տարածքով։

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

1. ՀՀ–ում ամպամած օրերի թիվն ամենամեծն է.
   • հյուսիսարևելյան շրջանում (Իջևան)
   • 2) Արագածի գագաթամերձ մասում
   • 3) Արարատյան դաշտում (Երասխ)
   • հարավարևելյան շրջանում (Մեղրի)
2. ՀՀ–ում բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը դիտվել է.
   • Աշոցքի սարահարթումծ2) Արարատյան դաշտում
   • Արագած լեռնազանգվածում
   • Շիրակի դաշտում
3. ՀՀ–ում ամպամած օրերի թիվն ամենափոքրն է.
   • Տավուշում (Իջևան)
   • Սևանի ավազանում (Մարտունի
   • Արարատյան դաշտում (Երասխ)
   • Արագածի գագաթամերձ մասում
4. ՀՀ–ում ամենաշատ տեղումները լինում են.
   • բարեխառն լեռնային կլիմայի տիպում
   • ցուրտ լեռնային կլիմայի տիպում
   • խիստ ցուրտ (ձյունամերձ) կլիմայի տիպում
   • չափավոր շոգ կլիմայի տիպում
5. ՀՀ–ում ամենաքիչ տեղումները լինում են.
   • եզրային լեռնաշղթաների հողմահայաց լանջերին
   • միջլեռնային գոգավորություններում
   • միջին բարձրության լեռնային գոտիներում
   • բարձրադիր լեռնային գոտում
6. ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.շ
   • Հանրապետության տարածքը բարեխառն կլիմայական գոտում է:
   • ՀՀ տարածքում ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է Արագածի լանջին`
     Քարի լճի շրջանում:
   • Տարվա ընթացքում տեղումների նվազագույն քանակը թափվում է գարնան
     ամիսներին:
   • Տարվա ցուրտ ժամանակահատվածում միջլեռնային գոգավորություններում
     դիտվում է ջերմաստիճանային շրջադասություն (ինվերսիա):
7. ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
   • Հանրապետության տարածքը արևադարձային կլիմայական գոտում է:
   • Տարվա տաք կեսին տիրապետում են Իրանական բարձրավանդակից թափանցող արևադարձային օդային զանգվածները:
   • Տարվա ընթացքում առավելագույն տեղումները լինում են նոյեմբեր–դեկտեմբեր ամիսներին
   • Տարվա ընթացքում ամենաշատ ամպամած օրերը լինում են Գեղարքունիքիմարզում (Մարտունի)
8. ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
   • Ամենաշատ տեղումները թափվում են Արփայի գոգավորությունում:
   • Կլիմայաստեղծ գործոններից են մուսսոնները:
   • Հստակ արտահայտված է հյուսիսից հարավ փոփոխվող լայնակի կլիմայական գոտիականությունը:
   • Միջլեռնային գոգավորությունների ցածրադիր մասերում ձմռանը դիտվում է
     ջերմաստիճանային շրջադասություն (ինվերսիա):
9. Ի՞նչն է բնորոշ ՀՀ չոր մերձարևադարձային կլիմայի տիպին.
   • Ձմեռը կարճատև է և մեղմ:
   • Տեղումների միջին տարեկան քանակը հասնում է 800–900 մմ–ի:
   • Հունվարին օդի միջին ջերմաստիճանը տատանվում է +10°–ի շուրջ:
   • Տարածվում է 1500–2000 մ բարձրություններում:
10. ՀՀ անապատակիսաանապատային լանդշաֆտային գոտուն բնորոշ կենդանատեսակներից են.
    • գորշ արջը և այծյամը
    • գյուրզան և կարիճը
    • գետնասկյուռը և ճագարամուկը
    • մուֆլոնը և բեզոարյան այծը
11. Ընտրել գետերից և դրանցի սնվող ջրանցքների համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
    • 1) Ախուրյան ա. Նալբանդի
    • 2) Հրազդան բ. Արմավիրի
    • 3) Արաքս գ. Շիրակի
    • 4) Փամբակ դ. Արզնի–Շամիրամի
      1) 1–ա, 2–բ, 3–դ, 4–գ 3) 1–ա, 2–դ, 3–գ, 4–բ
      2) 1–բ, 2–գ, 3–դ, 4–ա 4) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
12. Ընտրել «քաղաք — այդ քաղաքով հոսող գետ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

1. Սիսիան ա. Աղստև
2. Աշտարակ բ. Փամբակ
3. Վանաձոր գ. Որոտան
4. Իջևան դ. Քասաղ
   1) 1–դ, 2–գ, 3–բ, 4–ա
   2) 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա
   3) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
   4) 1–բ, 2–ա, 3–գ, 4–դ

13․ ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Տարվա եղանակները հստակ արտահայտված չեն:
2) Առավելագույն չափով տեղումներ թափվում են մայիս–հունիս ամիսներին:
3) Լեռների բարձրությանը զուգընթաց տեղումների քանակը նվազում է:
4) Ամբողջ տարին տիրապետում են բարեխառն օդային զանգվածները:

14․ ՀՀ հողերի տիպերից ամենատարածվածն են.
1) կիսաանապատային գորշ հողերը
2) լեռնային սևահողերը
3) լեռնաանտառային գորշ և դարչնագույն հողերը
4) մարգագետնատափաստանային հողերը

15․ Կուլտուր–ոռոգելի հողերը տարածված են.
1) Արարատյան դաշտում 3) Սևանի ավազանում
2) Շիրակի դաշտում 4) Որոտանի հովտում

16․ Ո՞րն է ՀՀ վերընթաց լանդշաֆտային գոտիների վարից վեր հերթափոխության ճիշտ շարքը.
1) անապատակիսաանապատային, լեռնատափաստանային, մերձալպյան ու
ալպյան, ձյունամերձ
2) անապատակիսաանապատային, մերձալպյան ու ալպյան, լեռնատափաստանային, ձյունամերձ
3) լեռնատափաստանային, անապատակիսաանապատային, մերձալպյան ու
ալպյան, ձյունամերձ
4) անապատակիսաանապատային, լեռնատափաստանային, ձյունամերձ, մերձալպյան ու ալպյան

17․ «Lանդշաֆտային գոտի — բուսատեսակ» զույգերից ընտրել ճիշտը.
1) անապատակիսաանապատային — աղածաղիկ
2) տափաստանային — եղևնի
3) անտառային — ծառանման օշինդր
4) մերձալպյան և ալպյան — կաղնի

18․ ՀՀ կենդանական աշխարհի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Հաշվում են մոտ 12 հազ. կենդանատեսակ:
2) Հայկական վայրի ոչխարը և նապաստակը էնդեմիկ են:
3) Անտառային գոտու կենդանատեսակների մեջ գերակշռում են սողունները:
4) Արփի լճում տարածված է ծածան ձկնատեսակ

19․ ՀՀ–ի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Անտառների վերին և մերձալպյան գոտու մարգագետինների ստորին սահմանների միջև տարածվում են չորասեր նոսր անտառները:
2) Մերձալպյան և ալպյան լանդշաֆտներում բարձր է Արեգակի ճառագայթային
էներգիայի ինտենսիվությունը (ուժգնությունը):
3) Կուլտուր–ոռոգելի հողերը տարածվում են սևահողային տափաստանների ենթագոտում:
4) Անապատակիսաանապատային լանդշաֆտներն առաջացել են Արարատյան
գոգավորությունում և Վայքում անտառների անխնա ոչնչացման հետևանքով:

20․ ՀՀ–ի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Գետերը, սնումից կախված, ունեն հոսքի անկայուն ռեժիմ:
2) Հարևան տարածքների նկատմամբ ունի ավելի մեծ միջին բարձրություն:
3) Արեգակի բարձրությունը հորիզոնական հարթության նկատմամբ տատանվում է հունիս ամսին 27°–ից մինչև 74° (դեկտեմբեր):
4) Կովկասյան, Իրանական, Արևելամիջերկրածովային բուսաբանական մարզերի շփման հատվածում է:

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

1. Վերլուծել Հայկական լեռնաշխարհի ֆիզիկաաշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները:

Հայկական լեռնաշխարհը ձևավորվել է մոտ 25-30 մլն տարի առաջ այդ տեղ
ըն թա ցող ալպ յան լեռ նա կազ մա կան պրո ցես նե րի գործընթացների շնորհիվ:

Հայկական լեռնաշխարհը ընկած է արպ-հիմալայան լեռնաշղթաներում։

Լեռնակազմական երևույթները Հայկական լեռնաշխարհում դեռևս շարունակվում են։

Եզրային լեռնաշղթաների համակարգի ﬔջ են մտնում լեռնաշխարհը հյուսիսից, արևելքից, հարավ արևելքից և հարավից պարսպի պես շրջապատող ծալքաբեկորավոր լեռները:

Լեռնաշղթայի արևելյան մասն արևմտյանի հաﬔ մատ
բարձր է և Աչքաքար մ հասն մ է 2840 մ-ի:

2. Քարտեզներից օգտվելով նշի՜ր

Արևելա-Պոնտական լեռներ, Հայկական Տավրոս, Հայկական Պար

Սևանա լիճ, Վանա լիճ, Ուրմիա լիճ

Ճորոխ գետը, Արաքս գետը,Եփրատ գետը, Տիգրիս գետը

Նշիր նաև լեռան բարձրությունը․

Մասիս լեռը, Սիս լեռը, Արագած լեռը, Թոնդրակ լեռը, Սիփան լեռը, Մարութա լեռը, Ջիլո լեռը և Արարատ լեռ

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

• Քարտեզի վրա նշել Հնդկաստանի հարևանպետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

• Բնութագրեք Հնդկաստանի աշխարհագրական դիրքը:

• Ի՞նչ դեր ունի Հնդկաստանը հվ Ասիայում և ամբողջ աշխարհում

• Որո՞նք են Հնդկաստանի զարգացման նախադրյալները:

Հնդկաստանի զարգացման նախադրյալներն են բնական ռեսուրսների պաշարները

• Որո՞նք են Հնդկաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

• Քարտեզի վրա նշել Չինաստանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

• Բնութագրեք Չինաստանի աշխարհագրական դիրքը:

• Ի՞նչ դեր ունի Չինաստանը հվ-արմ Ասիայում և ամբողջ աշխարհում

• Որո՞նք են Չինաստանի զարգացման նախադրյալները:

• Որո՞նք են Չինաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

🌎 Աշխարհագրություն 🌎

1. Արևելյան Ասիայի երկների բնակչության ցուցանիշները

• Չինաստան — 1.443.389.339
• Ճապոնիա — 126.196.456
• Հյուսիային Կորեա — 25.861.525
• Հարավային Կորեա — 51.301.300
• Մոնղոլիա — 3.317.697
• Արևելյան Ասիա — 1․650․066․317

2. Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի Արևելյան Ասիա տարածաշրջանը:

Արևելյան Ասիան Ասիա աշխարհամասի ընդարձակ տարածաշրջան է, տարածքն առանձնանում է բնական պայմանների մեծ բազմազանությամբ։ Արևելյան Ասիայում են տեղի ունեցել աշխարհի ամենակործանարար երկրաշարժերը։ Թե պետ բնական պայմաները այստեղ բարենպաստ են տնտեսական գործունեության համար, սակայն երբեմն լինում են ջրհեղեղներ, ավերիչ թայֆուներ և ցունամիներ։ Արևելյան Ասիան աշխհարի առավել հարուստ տարածաշրջաներից է։ Առանձնապես մեծ են քարածխի նավթի, երկաթի, մանգանի, անագի, ալյումինի, կապարի, ցինկի, ուրանի պաշարները։

3. Ի՞նչ դեր ունի Արևելյան Ասիան համաշխարհային տնտեսությունում:

Արևելյան ասիայի բնական պայմանններն ու ռեսուրսները բարենպաստ նախադրյալներ են ստեղծել և արդյունաբերության, և՜ գյուղատնտեսության զարգացման համար։ Սակայն այս տարածաշրջանի երկրները երկար ժամանակ տնտեսական ու սոցիայական զարգացման գործընթացից գրեթե դուրս են մնացել: Տնտեսական ներուժով ներկայումս այս տարածաշրջանն աշխարհի առաջատարներից է, իսկ զարգացման տեմպերով` ամենաարագ զարգացողը։

4. Որո՞նք են Արևելյան Ասիայի երկրների տնտեսության մասնագիտացված ճյուղերը:

Տարածաշրջանն աշխարհի առաջատարն է ածխի հանույթով, սև մետաղաձուլությամբ, մեքենաշինության որոշ արտադարտեսակների , տեքստիլ արդյունաբերության, հացահատիկի, ոչխարների ու խոզերի գլխաքանակի, ձկնորսության և բազմաթիվ արտադրությունների գծով։

5. Քարտեզի վրա նշել Արևելյան Ասիայի երկրները և այդ երկրների ափերը ողողող ջրային ավազանները:

🩺 Կենսաբանություն 🩺

Թոքերն օժտված են չափազանց մեծ առաձգականությամբ և գտնվում են կրծքավանդակի փակ խոռոչում, գրավելով նրա համարյա ամբողջ տարածքը։ Դրա շնորհիվ թոքամզի խոռոչում ճնշումը միշտ լինում է մթնոլորտային ճնշումից ցածր։ Բնական պայմաններում չափահաս առողջ մարդը հանգիստ ժամանակ մեկ րոպեում կատարում է 16-20 շնչառական շարժում, որոնցից յուրաքանչյուրը բաղկացած է ներշնչման և արտաշնչման փուլերից։ Թոքերն ինքնաբերաբար հետևելով կրծքավանդակի ծավալի մեծացմանը ձգվում են, և մթնոլորտային օդը շնչուղիներով թափանցում է թոքաբշտիկների մեջ:

🌎 Աշխհարագրություն 🌎

• Բնութագրեք Ադրբեջանի աշխարհագրական դիրքը:

Հարևան Վրաստանի տարածքով Ադրբեջիանը ելք ունի դեպի Սև ծով: Ադրբեջիանի ամենաերկար սահմանը Հայաստանի հետ է, իսկ ամենակարճը՝ Նախիջևանի հատվածում, Թուրքիայի հոտ:

• Ի՞նչ դեր ունի Ադրբեջանը հվ-արմ Ասիայում:

Ադրբեջանը տարբեր երկրներ համար նավթ և գազ է մատակարարում: Ադրբեջանը արտահանում է բամբակի մանրաթել,  պարենամթերք, մեքանասարքավորումներ: Ադրբեջանը ունի մի շարք տրանսպորտային կապեր մացած պետությունների հետ։